Obecnie małżonkowie mogą nosić inne nazwiska. Para może również żyć bez ślubu. Wtedy pojawia się pytanie: jakie nazwisko może nosić dziecko.
Dawniej cała rodzina nosiła jedno nazwisko, z męskiej linii. Rzadko zdarzały się związki nieformalne. Aktualnie kobiety nie zawsze chcą się zrzekać własnego nazwiska, decydują się na dwuczłonowe lub pozostawienie panieńskiego. Ponad 40% związków żyje bez ślubu. Jakie więc nazwisko może nosić dziecko?
Za dziecko pochodzące ze związku małżeńskiego uznaje się dziecko urodzone podczas trwanie małżeństwa lub przed upływem 300 dni po jego ustaniu lub unieważnieniu. Gdy matka jest zamężna lub po rozwodzie przed upływem 300 dniu od daty przeprowadzenia procedury rozwodowej, to dziecko innego mężczyzny jest uznane za dziecko jej męża, a faktyczny ojciec może uznać je za swoje dopiero w wyniku zaprzeczenia przez sąd ojcostwa męża matki.
Decyzję o tym jakie nazwisko będą nosić zarówno małżonkowie jak i dzieci, para podejmuje przed ślubem i wpisuje je do dokumentów w urzędzie stanu cywilnego. Do wyboru mają 3 warianty nazwiska:
1. Jedno z małżonków przyjmuje nazwisko drugiego
2. Obydwoje małżonków decyduje się na pozostawienie własnego nazwiska
3. Małżonek może zdecydować się na nazwisko dwuczłonowe poprzez dodanie jako drugiego członu nazwiska współmałżonka
W sytuacji, gdy oboje przyszłych małżonków decyduje się na wspólne nazwisko, dzieci będą nosiły takie samo. Jeśli jednak ich nazwiska będą się różnić, dziecko przyjmie nazwisko jednego z rodziców lub nazwisko dwuczłonowe powstałe z połączenia nazwiska matki i ojca.
Jeśli po narodzinach dziecka, małżonkowie zmienią decyzję odnośnie nazwiska dziecka, mogą zmianę zgłosić w urzędzie stanu cywilnego, przy sporządzaniu aktu urodzenia dziecka. Pozostałe dzieci będą nosić nazwisko pierwszego dziecka.
W sytuacji, gdy rodzice nie są małżeństwem dziecko przyjmuje nazwisko matki lub ojca pod warunkiem uznania ojcostwa.
Gdy dziecko zostanie uznane przez ojca, zostaje mu nadane nazwisko ustalone przez rodziców w akcie uznania ojcostwa: jednego z rodziców lub powstałe z połączenia z nazwisk obojga rodziców. Jeśli ojciec jest nieznany, dziecku zostaje nadane nazwisko matki, które się wpisuje w akcie urodzenia również jako nazwisko ojca. Gdy ojciec dziecka nie chce go uznać lub matka nie chce zrobić tego matka, nazwisko zostaje nadane przez sąd opiekuńczy. Jest to nazwisko ojca lub matki, ewentualnie dwuczłonowe składające z nazwisk obojga rodziców.
Do zmiany nazwiska dziecka dochodzi najczęściej, gdy zmienia się nazwisko jednego z rodziców. Obydwoje rodziców powinno wyrazić na to zgodę. Do zmiany nazwiska potrzebna jest osobista zgoda rodzica przed urzędnikiem stanu cywilnego (lub zastępcą) lub pisemna zgoda potwierdzona notarialnie.
Jeśli dziecko nosi nazwisko po ojcu, a mama pozostaje przy swoim, mogą zdarzyć się sytuacje, w których będzie potrzebne udokumentowanie rodzicielstwa. W momencie przekraczania granicy rodzic posiadający inne nazwisko niż dziecko powinien mieć przy sobie prócz paszportu dokument potwierdzający pokrewieństwo, czyli akt urodzenia dziecka.